Ülkemizde ticarete yoğun olarak kullanılan çek hukuk sistemimizde kendine ‘Çek Kanunu’ olarak yer bulmuştur. Çek kanunu ile ilgili ilk düzenlemeler 1985 yılında yapılmış olmasına rağmen yıllar içerisinde defalarca değişmiş ve 2009 yılında Resmi Gazetede yayınlanan 5941 sayılı kanun ile son halini almıştır. Ödeme aracı olarak kullanılan çek 2009 yılından günümüze kadar da birçok soruna ve beklentiye çözüm olması için ek kanunlarla değiştirilmiştir.
Bu yazımızda Çek Kanununa yakından bakarak günümüz piyasa koşullarında çek kullanımından dolayı ortaya çıkan sorunların kanunlarla nasıl çözdüğünü inceleyeceğiz. ulaşabilirler.
Çek kanunun çıkarılmasındaki amaç öncelikli olarak ticari işlemlerde çekin güvenliğini ve kullanımını sağlamaktır.Aynı zamanda çek defterlerinin içeriklerine, çek düzenlenmesine, çek hamillerinin korunmalarına katkıda bulunur. Ayrıca karşılıksız çek yaptırımlarını düzenler.
Çek hukuk sistemimizde ayrıca Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) da yer almaktadır. TTKçekin nasıl düzenleneceğini, şekil şartlarının neler olacağını ve karekodlu çekin ne olduğunu tanımlamıştır.Ayrıca çekin taraflarının kimler olduğu, sorumluluklarının neler olduğu, çekte ciro işlemi de yer almıştır. TTK’da yer çekler ana hatlarıyla tanımlanmış olup detaylandırılması 5941 sayılı kanun ile yapılmıştır.
Çek Kanununun Geçici 3.maddesi 5. Fıkrası Nedir? Vadesinden Önce Çek Tahsil Edilir mi?
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi kanun koyucu çekin ticarete kullanımına göre yasalarda değişiklik yapmaktadır. Bunlardan biride 5941 Sayılı kanunun geçici 3. maddesinin 5. Fıkrasıdır.
TTK’nın 6102 sayılı kanununa göre çek görüldüğünde ödemeli bir ödeme aracıdır. Yalnız piyasalarda çek yaygın olarak vadeli, yani bir nevi kredi aracı olarak kullanılmaktadır. Bu nedenle çek kanunumuza geçici 3. Madde 5. Fıkra eklenmiştir. Bu maddeye göre çekler, üzerinde yazan düzenlenme tarihinden önce, ödenmek için muhatap bankaya ibraz edilemez. Yani henüz vadesi gelmemiş olan bir çek tahsil için bankaya ibraz edildiğinde, banka bu çeke işlem yapmayacaktır. Banka çek için ödeme yapmayacağı gibi çeki karşılıksız olarak da işleme almayacaktır. Bu geçici madde şuan için 31.12.2023 tarihine kadar yürürlükte olacaktır.
Bu geçici maddenin amacı, tacire ödemelerini planlaması için imkân sunmak, işletmelerin devamlılığını sağlayarak ekonomik büyümeye katkıda bulunmalarının önünü açmaktır.
Bu açıklamalardan sonra İleri tarihli çek ödenir mi? Sorusunun cevabı ise 31.12.2023 tarihine kadar ileri vadeli çekler vadesinde ödenecek olup, vadesinden önce ödeme için bankaya ibraz edilen bu çeklere işlem yapılmayacaktır.
Çek Kanunun Geçici 5.maddesi nedir? Karşılıksız Çek Yasası Son Durum Nedir?
Çek kanunda yer alan geçici 5. Maddekarşılıksız çek düzenleme suçunun cezası ile ilgili güncellemeleri içerir.
Bir çekin karşılıksız çek olabilmesi için öncelikle vadesinde veya ibraz süresi içinde tahsil amacıyla bankaya ibraz edilmesi ve bankada nakit karşılığının bulunmaması gerekmektedir. Karşılığı bulunmayan çeke ise karşılıksızdır işlemi yapıldıktan sonra çek yaptırıma tabi olur. Karşılıksızdır işlemi, muhatap bankanın hamiline kanunen ödemekle yükümlü olduğu miktarın dışında, çek bedelinin karşılanamayan kısmıyla sınırlı olarak yapılmaktadır.
Karşılıksız çek suçu, çek muhatap bankaya ibraz edildiğinde oluşur.Çekin alacaklısı suçu öğrendiği andan itibaren 3 ayı geçirmeden ceza davası açması gerekir. Busüre her halükarda 1 yılı geçemez.
Karşılıksız çek suçunda yaptırım adli para cezasıdır.Mahkeme bir çekle ilgili olarak 1500 güne kadar adli para cezası verebilir.Adli para cezası Türk Ceza Kanunu’nda yer alan limitler içerisinde kişinin ekonomik ve sosyal durumu göz önünde tutularak mahkemece takdir edilir.
Mahkeme adli para cezasının ödemelerini taksite bağlayabilir. Bu taksitler zamanında ödenmez ise geri kalan borcun tamamı talep edilebilir, borç yinede ödenmez ise adli para cezası hapis cezasına çevrilebilir. Taksit ödemelerinde yaşanacak aksaklıkların alacaklı tarafından açıkça şikâyet edilmesi gerekmektedir. Bu şikayet olmazsa borçlunun cezası hapis cezasına çevrilmeyecektir.
Sonuç olarak, karşılıksız çek suçunda hapis cezası var mıdır? Sorusunun cevabı, Çek kanununda karşılıksız çek suçu için doğrudan hapis cezası bulunmamaktadır. Karşılıksız çek suçunun cezası idari para cezasıdır. Ancak bu idari para cezası ödenmez ise ceza hapis cezasına çevrilebilir.
5941 Sayılı kanunun güncel tam metnine buradan ulaşabilirsiniz.
Türk Ticaret Kanunu 6102 Sayılı Kanuna buradan ulaşabilirsiniz. (Madde 780 den Madde 823 e kadar)
