Keşideci, en genel tanımıyla bir ödeme aracı olan çeki düzenleyen kişidir. Keşideci sadece gerçek kişi olmaz, tüzel kişi de keşideci konumunda olabilir. Çek düzenlemek için bankaya başvuru yapılmalı ve çek defteri alınmalıdır. Çek defteri alan gerçek ya da tüzel kişi keşideci konumunda olur ve bankadan alınan bu çek defteri üzerinde de keşidecinin adı, soyadı bilgisi yer alır. Aynı zamanda banka hesap bilgileri de çek defteri sayfalarında yazılı olur.
Çeklerde bir de alacaklı vardır ve bu kişi de çek ile ödeme alacak olan kişi anlamına gelir. Alacaklı olan kişinin adı çek defterine yazılır ancak çekin hamiline düzenlenmesi de mümkündür. Bu durumda çek üzerinde alacaklı olan bir kişi adı yazılmaz. Hamiline düzenlenen çeklerde çek kimin elindeyse alacaklı konumunda olan kişi de odur.
Çeklerde taraflardan biri de bankadır çünkü tüm çekler bankaya yazılır. Bu da bankaları çek taraflarından biri kılar. Keşidecinin banka hesabındaki meblağın uygun olması durumunda banka keşidecinin yazdığı çek tutarını alıcı tarafa ödemek durumundadır. Bir anlamda keşideci çek düzenleyerek bankaya ilgili kişiye ödeme yapılması emrini vermiş olur.
Keşideci Sorumlulukları Nelerdir?
Elbette keşidecinin bazı sorumlulukları da vardır. Bankaya başvurarak çek defteri talep edilmesi ve çek defterinin alınması ile birlikte keşidecinin sorumluluklarının da başladığını belirtelim. Bu sorumluluklara bazı örnekler verebiliriz.
- Çek Sayfası Kontrolü
Keşideci çek düzenlemeden önce mutlaka çek defterindeki yaprağı dikkatlice kontrolden geçirmelidir. Çekin üzerinde “çek” kelimesinin yazması gerekir ve muhatabın yazılması önemlidir. Ödemenin yapılacağı bankanın mutlaka çek üzerinde belirtilmiş olması gerekir. Sadece banka değil bankanın hangi şubesinin ödemeyi yapacağı da çek sayfasında belirtilmiş olmalıdır. Bu kısımda banka şubesinin adının yazması yeterli kabul edilir, banka şubesinin açık adres bilgisinin yazılı olmasına gerek duyulmaz. Bununla birlikte çek sayfasında karekod ve banka seri numarası bilgilerinin de bulunması gerekir.
- Çeke Tutar Bilgisini Eklenmesi
Çek düzenleme sırasında yapılan en yaygın hatalardan biri çek tutarı bilgisinin keşideci tarafından sadece rakamla ya da sadece yazıyla belirtilmesidir. Oysa çekin hukuki anlamda geçerli kabul edilmesi için tutar bilgisinin hem yazı hem de rakamla yazılmış olması şartı vardır. Eğer yazı ile belirtilen miktar ile rakamla belirtilen miktar arasında bir tutarsızlık varsa dikkate alınan kısım yazı ile belirtilen alan olur. Bu nedenle yazının okunaklı ve düzgün olmasına da dikkat edilmelidir.
- Çek Üzerinde Koşul Olması
Düzenlenen çek üzerine keşideci tarafından herhangi bir şart yazılması halinde çek yasal olarak geçersiz kabul edilir. Çek üzerinde koşul olamaz ve dolayısıyla koşul eklenmesi de bu çekin yasal olarak geçerliliğinin ortadan kalkması anlamına gelir. Çekte belirtilen vade tarihi bir koşul değildir bu nedenle vade tarihi ile çekin belirli şartlarda ödenmesi konusu birbirine karıştırılmamalıdır.
- Düzenleme Yeri Bilgisi
Çek üzerinde düzenlenme tarihinin ve aynı zamanda düzenlenme yerinin de yazılı olması gerekir. Düzenlenme tarihi, ödemenin yapılacağı tarihtir. Düzenlenme yeri ve aynı zamanda ödemenin yapılacağı yer bilgisine göre ibraz süresi belirlenir. İbraz süresinin belirlenmesinde dikkate alınan temel unsur düzenlenme yeri ve ödemenin yapılacağı yer bilgisidir. Eğer aynı kent ise 10 gün ibraz süresi olur. Farklı bir kent ve ülke ise süre 1 ay olurken arada kıta farkı varsa süre 3 aya çıkar. Dolayısıyla çekin geçerli kabul edilebilmesi ve ibraz süresinin de belirlenebilmesi için bu iki bilginin çekte bulunması şarttır.
- Keşideci İmzası ve Tutar Değişikliği
Çekin usullere uygun bir biçimde hazırlanmasından sonra mutlaka keşideci tarafından imzalanması gereklidir. Eğer keşideci tarafından çek üzerinde bir düzenleme yapıldıysa mutlaka yanında kaşe ile ad ve soyad bilgileri olmalıdır. Düzenlemenin çek tutarı üzerinde yapılması halinde dikkate alınacak tutar yüksek olan meblağdır. Özetlemek gerekirse çek tutarı üzerinde keşideci değişiklik yapabilir ancak tutar düşürülemez, sadece yükseltilebilir.
- Çek Defterinin Kaybedilmesi/Çalınması
Çek defterinin boş olsa dahi kaybedilmesi ya da çalınması gibi durumlarda da keşidecinin sorumlulukları vardır. Bu durumda mutlaka bankaya başvurulmalı ve tutanak tutulmasının sağlanması gerekir. Bankaya başvurmada gecikmemek önemlidir aksi halde keşidecinin aleyhine bazı problemler yaşanabilir. Yaşanan bu problemlerden her zaman banka sorumlu tutulamayacağı için bankayı konuya dair bilgilendirmek de keşidecinin sorumluluğundadır.
